Lokalizacja

Opis i lokalizacja gminy Osie

Gmina Osie pod względem administracyjnym leży w północnej części województwa kujawsko-pomorskiego oraz powiatu świeckiego, przy granicy z województwem pomorskim.
Sąsiaduje z następującymi gminami z powiatu świeckiego: Warlubie, Jeżewo, Drzycim, Lniano oraz z gminą Cekcyn z powiatu tucholskiego.
W skład gminy wchodzi 11 sołectw: Brzeziny, Jaszcz, Łążek, Miedzno, Osie, Pruskie, Radańska, Stara Rzeka, Tleń, Wałkowiska, Wierzchy.
Gmina Osie zajmuje obszar 209,6km2 i ludność ok. 5323 osoby, z czego ok. 70% stanowią lasy, co stawia gminę w rzędzie największych i zarazem najsłabiej zaludnionych gmin wiejskich województwa. Pod względem fizyczno-geograficznym północną i środkową część gminy Osie zalicza się do obszaru Borów Tucholskich (inaczej Równiny Tucholskiej), natomiast część południowa wkracza już na Wysoczyznę Świecką (lub Równinę Świecką). Oba te regiony wchodzą w skład jednostki wyższego rzędu- Pojezierza Południowopomorskiego.

Teren gminy Osie pod względem kulturowo-historycznym zamieszkują Kociewiacy, stanowiący grupę etniczno-kulturową ukształtowaną w XIIw. W wyniku wymieszania się miejscowej ludności z osadnikami pochodzącymi z Ziemii Chełmińskiej i Kujaw. Region Kociewia wyodrębnia się nie w oparciu o cechy geograficzne lub poczucie odrębności kulturowej, ale na podstawie materiału językowego, wyodrębniając charakterystyczne cechy jego gwary. Obejmuje ono teren, którego wschodnią granicę stanowi Wisła, a pozostałe linia biegnąca w przybliżeniu od położonej na północ od Tczewa wsi Czatkowy przez Pszczółki, Trąbki Wielkie, Wysin, Konarzyny, Rosochatkę, Zdroje, Lniano dochodzi ponownie do Wisły w okolicach Gruczna. W jego ramach wyróżnia się pięć grup lokalnych, z których południowo-zachodnia -Lasacy, zamieszkuje między innymi okolice Osia.

Osią hydrograficzną gminy jest Wda (Czarna Woda), jedna z największych rzek polskich pojezierzy. Jej długość na terenie gminy wynosi ponad 30km. W północnej części Wda tworzy liczne zakola, w południowej, na skutek działalności ludzkiej, jej bieg jest bardziej wyrównany. Kręty bieg i znaczny spadek rzeki (0,8‰) wykorzystano, budując w Żurze elektrownię wodną o mocy 8 MW. Szerokość rzeki wynosi przeważnie 10-15 metrów, głębokość 1-2 m, średni przepływ 11 m3/s. Dno Wdy jest na ogół piaszczyste, dość częstym zjawiskiem są głazy narzutowe przy brzegach i w nurcie. Głównymi dopływami Wdy na omawianym terenie są Sobina (19km), płynąca we wschodniej części gminy i uchodząca do Wdy koło Żura, mająca swe ujście w Tleniu Prusina (8km w gminie) i wpływająca do jeziora Wierzchy, Ryszka (ok. 7km).W dolinach rzecznych dość licznie występują źródła, przeważnie słabo wydajne i powoli wypływające.

Na terenie gminy jest mało jezior. Są one przeważnie nieduże. Dwa największe- Piaseczno (32,5-44 ha wg. Różnych źródeł) i Miedzno (12,5-24 ha) są charakterystycznie wydłużonymi jeziorami rynnowymi. Wśród pozostałych przeważają dużo mniejsze typowe "oczka" o bardziej owalnym kształcie.
W wyniku spiętrzenia wody na Wdzie w Żurze powstało sztuczne jezioro o powierzchni 440 ha i głębokości przeważnie 2-8 m. Zbiornik ten wypełnia nie tylko dawną dolinę Wdy, ale także liczne związane z nią obniżenia, przez co powstałe duże jezioro z kilkoma długimi zatokami ma urozmaiconą linię brzegową o dł. prawie 34km. Jest ono połączone z dwoma zalanymi obniżeniami- dziś jeziorami Wierzchy i Mukrza (oddziela sztuczna grobla). Nie zatopione partie terenu tworzą na zalewie wyspy, wśród nich najbardziej znaną, bogatą w grzyby Madery.

Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie gminy Osie pochodzą ze środkowej epoki kamienia (mezolitu) przypadającej na lata 8000-4300 p.n.e. i odkryto je w okolicach leśniczówki Orli Dwór. Inne znaleziska z okresu neolitu czy epoki brązu dają świadectwa pobytu ludzi na tym terenie. Okres wędrówki ludów (początek IVw.) spowodował wyludnienie Borów Tucholskich. Zjawisko to objęło również teren gminy Osie.
Pierwsze wzmianki piśmiennicze o tych terenach pochodzą z poł. XIIIw., kiedy to teren gminy Osie podzielił losy Pomorza Gdańskiego.